هرچند كه هنوزهم خاويار ايران حرف اول را در دنيا مي‌زند ولي سال‌هاي گذشته و به خصوص سال 88، در بخش توليد و صادرات خاويار، در كشورمان شاهد رونقي نبوديم به طوري كه اواخر سال گذشته و در آخرين بررسي آماري صورت گرفته از صادرات خاويارمان مشخص شد كه صادرات اين محصول از 38 تن و 387 كيلوگرم در سال 83 به 344 كيلوگرم در 10 ماهه سال قبل كاهش يافته است كه البته كاهش ميزان ذخاير دريايي و جلوگيري از صيد اين گونه از ماهيان مي تواند از مهمترين دلايل ايجاد چنين وضعيتي باشد.
به گزارش خبرنگار كشاورزي خبر گزاري دانشجويانان ايران(ايسنا) درحال حاضر بيش از 93 درصد خاويار جهان از درياي خزر تامين مي‌شود ولي بسياري از كارشناسان معتقدند كه متاسفانه درسال‌هاي اخير ذخاير اين ماهيان به دليل تغيير اكوسيستم‌هاي طبيعي محيط زيست، تخريب محل‌هاي تخم‌ريزي، آلودگي‌هاي نفتي و زيست‌محيطي ، صيد غيرمسوولانه و غيرمجاز كاهش چشمگيري يافته است.
ايران عضو رسمي کميسيون منابع زنده درياي خزر است كه اين كميسيون 9 سال پيش به وسيله کشورهاي ساحلي درياي خزر تاسيس شد و البته اين کميسيون قانوني دارد که در صورت مخالفت کشورهاي حوزه درياي خزر، صادرات خاويار انجام نمي‌گيرد.
در نيمه‌هاي سال گذشته بود كه مهندس محمد قاسمي ـ معاون صيد و بنادر ماهيگيري سازمان شيلات ايران ـ با بيان اينكه امسال به دليل محدوديت ذخاير هنوز براي صادرات خاويار توافقي بين كشورهاي حاشيه خزر عضو كميسيون منابع زنده درياي خزر صورت نگرفته است، تاكيد اين كشورها را روي تكثير اين ماهيان دانسته و افزوده بود: تمام كشورهاي حاشيه خزر تاكيد دارند تا جايي كه امكان‌پذير است صيدهاي انجام شده حداكثر به كارگاه‌هاي تكثير رفته و در جهت بازسازي ذخاير از آنها استفاده شود.
وي با تاكيد بر اينكه ايران نيز روي موارد ذكر شده تاكيد دارد، خاطرنشان كرده بود: در مصوبات كميسيون عالي منابع زنده نيز اولويت روي تكثير و حفظ ذخاير ماهيان خاوياري گذاشته شده است.
قاسمي در پاسخ به اين سوال كه صيد بي‌رويه تا چه حد در كاهش ذخاير ماهيان خاوياري تاثير دارد؟ تصريح كرده بود: در برخي كشورها اين قضيه وجود دارد و در كشور ما نيز بي‌تاثير نيست ولي خوشبختانه با امكانات و نيروهايي كه در طول ساحل مستقر كرده‌ايم و همچنين با وجود پايگاه‌هاي حفاظت منابع و پاسگاه‌ها، كنترل مناسبي براي جلوگيري از صيدهاي بي‌رويه و قاچاق صورت مي‌گيرد البته در اين زمينه نياز به هماهنگي‌هاي بيشتر بين دستگاه‌ها و ارگان‌هاي ذي‌ربط است تا بتوان كنترل بيشتري را انجام داد.
به گفته قاسمي براي جلوگيري از صيدهاي بي‌رويه و كاهش ذخاير ماهيان خاوياري اقدام يك كشور به تنهايي كافي نيست چراكه اين گونه يك گونه مهاجر در تمام درياي خزر است و بايد اين همكاري و همراهي از سوي پنج كشور صورت گيرد.
دكتر علي‌نقي سرپناه ـ رييس سابق سازمان شيلات ايران ـ نيز چند ماه قبل از بركنار شدنش گفته بود: براي اينکه صادرات خاويار ايران در سطح جهاني باقي بماند کشورهاي عضو کميسيون منابع زنده حاشيه درياي خزر متشکل از ايران، ترکمنستان، آذربايجان، قزاقستان و روسيه، موافقت کردند ولي كشور روسيه جواب مشخصي دراين باره نداده است.
سرپناه همچنين گفته بود كه در صورت مخالفت كشور روسيه هر تهديدي براي ايران فرصتي خواهد بود و نگران بله يا خير گفتن آنها نيستيم، نگراني اينجاست که گول صادرات را نخوريم و شيوه توليد قبل را ادامه دهيم تا اين محصول به سفره غذايي مردم برگردد. اين درحالي است که دنيا طالب خاويار ايران است و افتخار ماست که در جهان بهترين کيفيت و فرآوري و رتبه اول را داريم.
به گفته سرپناه، اگر روسيه هم مخالفت کند، چون فرآورده خوب داريم، دنيا طالب خاويار ايران است و متکي به خود بوده و تحريم‌ها جواب نمي‌دهد چراکه ما مي‌توانيم و مي‌دانيم که موفق مي‌شويم.
البته سرپناه در مراسم توديع خود نيزكه در بهمن ماه سال گذشته برگزار شده بود درباره وضعيت سهميه صادرات خاويار ايران به خبرنگار ايسنا گفته بود: كشور روسيه اعلام كرده كه اگر جلساتي تا اواخر بهمن ماه برگزار شود در آن جلسات حضور خواهد يافت كه در حال حاضر تمام نامه‌هاي مورد نياز به روسيه، قزاقستان، آذربايجان و تركمنستان فرستاده شده است و تقريبا تا پايان سال جاري وقت داريم كه اگر خاوياري در انبارهاي شركت خدمات حمايتي باشد صادر شود در غير اين صورت با فرهنگ‌سازي‌هاي صورت گرفته مي‌توان در گيلان و مازندران و تهران خاويار را با قيمت مناسب به مردم عرضه كرد.
واكنون كه در ابتداي سال 89 هستيم هنوز به طور مشخص اعلام نشده كه صادرات خاويار ايران به كجا كشيده شده و چه برنامه اي براي آينده اين ماده غذايي ارزشمند و سودآور وجود دارد ولي آنچه مسلم است بايد براي رونق صادرات خاويار تمام كشورهاي حاشيه درياي خزر و از جمله ايران به طور همزمان روي بازسازي ذخاير ماهيان خاوياري فعاليت‌هاي گسترده و در سطح وسيعي انجام دهند چرا كه در غير اين صورت ديري نخواهد پاييد كه صادرات خاويار اين كشورها به صفر برسد.
ماهيان خاوياري خزر که به علت عمق زياد دريا در بخش جنوبي که عمده آن در سواحل ايران است، زيست مي‌کنند 90 درصد خاويار جهان را تامين مي‌کنند.
خاويار خزر يکي از خوراکي‌هاي گران قيمت در جهان است که معمولا در ميهماني‌هاي رسمي مقامات بلندپايه سرو مي‌شود. درآمد حاصل از استحصال خاويار در درياي خزر، ساليانه يک ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود.
ماهي خاوياري يکي از قديمي‌ترين گونه‌هاي زيستي در جهان است که قدمت آن به پيش از وجود دايناسورها مي‌رسد و به همين دليل از آن به عنوان "فسيل جهان" ياد مي‌شود.
در مجموع پنج نوع ماهي در درياي‌خزر وجود دارد که خاويار توليد مي‌کند و قدمت ماهي‌هاي خاوياري به 400 ميليون سال قبل مي‌رسد.
منبع : وب سايت خبري صنعت غذا و كشاورزي
