کاهش تعداد قنوات با افزایش چاه های عمیق
مشاور عالی مرکز بین المللی قنات گفت: آمارها نشان می دهد با افزایش تعداد چاه های عمیق و نیمه عمیق از تعداد قنات های کشور کاسته شده است.
به گزارش از روابط عمومی اندیشکده آب، علی اصغر سمسار یزدی در دوازدهمین نشست از سلسله نشست های آب، فرهنگ و جامعه با عنوان 'قنات برای آینده' افزود: اگر در روند مدیریت، بهره برداری، نگهداری و محافظت از قنات مطابق 70 سال گذشته رفتار کنیم، دیری نمی پاید که قنات به دست فراموشی سپرده می شود.
وی افزود: اگرچه قنات در زندگی مردم یزد نقش محوری داشته و هر جرعه یا سهم آن در کابین زنان قرار می گرفته است، اما در دنیای امروز، بسیاری از مردم یزد این شاهرگ های حیاتی را فراموش کرده اند.
مشاور عالی مرکز بین المللی قنات با اشاره به اینکه مجموعه عوامل مختلف با شدت و ضعف متفاوت در حذف کارکردهای قنات ورود پیدا می کنند، گفت: کاهش حجم مخازن و افت سطح سفره آبهای زیرزمینی سبب شده که قنات کارکردهای خود را از دست بدهد. در حالی که این سازه آبی به دلیل سازگاری با محیط زیست، قرن ها پایداری خود را حفظ کرده بود.
وی با بیان اینکه قنات همواره متناسب با آب تغذیه شده از منابع زیرزمینی برداشت می شود، افزود: در قنات به دلیل ساختارهای افقی، امکان برداشت، بیشتر از توان سفره وجود ندارد. اما با ورود فرهنگ غرب و آموزش استفاده از پمپ، ایرانیان میزان برداشت آب از سفره ها را افزایش داده و به ظاهر زمین های لم یزرع بیشتری را آباد کردند.
سمساریزدی ادامه داد: خبرگان قنات به این موضوع واقف بودند که چاه های عمیق اثر منفی روی آبدهی قنات ها دارد. بنابراین بسیاری از دعاوی دهه 30 مربوط به شکایت صاحبان قنات از چاه های نوظهور بود. اما همواره این دعاوی به ضرر صاحبان قنات و به نفع چاه های عمیق پایان می یافت.
وی تاکید کرد: اگر روند احداث چاه های عمیق ادامه یابد، قنات ها از مدار بهره برداری خارج می شوند، زیرا تغییر آب و هوایی مزید بر علت شده و خشک شدن قنات ها را تشدید می کند.
مشاور عالی مرکز بین المللی قنات به تجربیات کشورهایی که گوی سبقت را از ایران در حفر چاه های عمیق ربوده اند اشاره کرد و گفت: وضعیت قنات در ایران 1420 مشابه وضعیت کنونی کشورهایی نظیر اسپانیا، مراکش یا الجزایر خواهد بود. زیرا این کشورها سطح وسیعی از اراضی خود را با قنوات آبیاری می کردند.
وی با اشاره به اینکه قنات در گذشته مولد ثروت بود، عنوان کرد: تجار یزدی یک سوم پول خود را صرف ایجاد قنات می کردند. زیرا زارعین به محض جاری شدن آب قنات، برای کسب سهمی از آن با یکدیگر رقابت می کردند.
سمساریزدی ادامه داد: قنات نقش اقتصادی خود در دنیای امروز را از دست داده و صرف پول نه تنها برای احداث قنات بلکه برای مرمت آن هم غیر اقتصادی شده است.
وی اضافه کرد: بنابراین در دنیای امروز مقنی تربیت نمی شود و حریم قنات حفظ نخواهد شد.
مشاور عالی مرکز بین المللی قنات بیان کرد: در گذشته تهدید قنات به مفهوم تهدید جامعه و مرگ آن با فنای سکونتگاه انسان مرتبط بود. به همین دلیل بیشترین همکاری برای حفظ آن انجام می شد. اما در حال حاضر جامعه با پمپ به آب زیرزمینی وصل شده و در برابر فنا و بقای قنات، بی تفاوت شده است. در نتیجه دانش قنات هم حفظ نمی شود.
وی تاکید کرد: باید با دفع مواردی که قنات را به فراموشی می سپارد، قنات را برای آینده حفظ کرد.
این نشست به همت سه نهاد اندیشکده تدبیر آب، انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن مطالعات فرهنگی با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار شد.
منبع: ایرنا